براساس آیین‌نامه داخلی مجلس اگر کمیسیون تلفیق بودجه مجلس کلیات لایحه دولت را رد و اکثریت نمایندگان در صحن هم آن را تأیید می‌کردند، دولت مکلف بود ظرف 2هفته لایحه‌اش را اصلاح و دوباره به مجلس بفرستد. امسال اما اتفاق دیگری رقم خورد و کمیسیون تلفیق بودجه کلیات لایحه دولت را تأیید و ارقام و تبصره‌های آن را تأیید کرد ولی نمایندگان آن را مناسب ندیدند و به آن رأی منفی دادند. راه برون‌رفت از وضع ایجاد شده به مذاکرات بین قوای مقننه و مجریه گره خورده است. شاید دولت در ماه‌های آخر عمر خود در نیمه نخست سال1400 کشور را با بودجه تنخواه و چند دوازدهم اداره کند.

همشهری کسب اطلاع کرد که پیش از این توافق اولیه بین حسن روحانی و محمدباقر قالیباف برای کنار گذاشتن مصوبه کمیسیون تلفیق به‌دلیل افزایش شدید کسری بودجه صورت گرفته و آنچه باعث رأی اکثریت مجلس شده، نتیجه همان توافق بوده و به این ترتیب احتمال دارد که در جلسه امروز چهارشنبه هیأت دولت، روحانی دستور اصلاح لایحه بودجه را با هماهنگی مجلس بدهد مشروط به اینکه این تغییرات به ساختار کلی بودجه آسیب نزند و هیچ‌کدام از طرفین ماجرا یعنی دولت و مجلس بهره‌برداری سیاسی از بودجه1400 نداشته باشند. آیین‌نامه داخلی مجلس هم دارای ابهام است و سرنوشت بودجه سال آینده به توافق روحانی و قالیباف بستگی دارد و اینکه آیا دو طرف حاضر به مذاکره برای پایان دادن به اختلاف‌ها و تمرکز بر اشتراک‌نظرها ازجمله تصمیم‌گیری درباره ارز 4200تومانی، افزایش سقف بودجه عمومی و تغییر در بودجه برخی ردیف‌ها و دستگاه‌های خاص می‌شوند؟ در عالم سیاست غیرممکن وجود ندارد و شاه بیت مذاکرات می‌تواند بر محور نفی تورم‌زایی و رانت‌افزایی بودجه باشد با این حال شاید گره بودجه را امروز دولت باز کند. صبح روز سه‌شنبه اکثریت نمایندگان مجلس تصمیم گرفتند به کلیات لایحه بودجه1400 رأی ندهند تا به بررسی جزئیات نیازی نباشد. با این تصمیم بودجه سال آینده ایران تا زمان تعیین تکلیف نهایی در وضعیت تعلیق قرار دارد، اقتصاد هم در ابهام و کما فرو می‌رود. گذشته از چالش‌های سیاسی حاکم بر مذاکرات و گفت‌وگوهای بین دولت و مجلس به‌نظر می‌رسد نمایندگانی که رأی مخالف دادند همانند اکثریت نمایندگان موافق با لایحه دولت مخالف بودند ولی به تغییرات صورت گرفته توسط منتخبان خود مجلس در کمیسیون تلفیق بودجه هم اعتماد نکردند و دانستند که آنچه تلفیق تصویب کرده، وضع را بدتر می‌کند. به گزارش همشهری، رصد گفته‌های موافقان و مخالفان بودجه1400 از یک‌سو و دفاع محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه از لایحه دولت و انتقاد او از تصمیم تلفیقی‌ها از سوی دیگر این ابهام را ایجاد کرد که رأی دیروز نمایندگان براساس کدام سناریو صورت گرفته است. واکنش شمس‌الدین حسینی، وزیر اقتصاد دولت احمدی‌نژاد و نماینده فعلی مجلس و جمع‌بندی محمدباقر قالیباف نماینده تهران و رئیس مجلس نشان داد مجلس در نخستین تجربه‌اش با سند مالی کشور، دچار دوگانگی شده و نهایت اینکه اکثریت رأی منفی دادند و مشخص نیست رأی منفی آنها به لایحه دولت بوده یا گزارش کمیسیون تلفیق؟ راز این معما به داستان بودجه بازمی‌گردد که دیروز در صحن علنی مجلس خوانده شد.

نه تلفیق نه دولت. شوک به آینده
تامل در گفته‌ها و کلیدواژه‌های نطق نمایندگان موافق بودجه نشان می‌دهد آنها از لایحه دولت نه‌تنها دفاع نکردند بلکه آن را به باد انتقاد گرفتند و دفاع‌شان از تغییرات کمیسیون تلفیق بودجه مجلس بوده است. ازجمله ابوالفضل ابوترابی که رد کلیات بودجه را اشتباه خواند و گفت نباید اختیار بودجه را به‌دست دولت بدهیم. به‌گفته این نماینده موافق، لایحه بودجه دولت افتضاح بوده و تصمیم کمیسیون تلفیق یک قدم مثبت رو به جلو بوده و اینگونه همکارانش را مورد خطاب قرار داد که بهتر است ایده‌آل‌های بودجه را در دولت ایده‌آل آینده پیگیری کنیم. یکی دیگر از موافقان جدی بودجه احمد امیرآبادی فراهانی بود که به صراحت لایحه بودجه را غیرقابل دفاع و سیاسی خواند و گفت: قطعا با کلیات لایحه ارائه شده از دولت مخالفم. این نماینده اصرار داشت که کلیات بودجه تصویب و مصوبات تلفیق ملاک بررسی قرار گیرد به‌ویژه اینکه به‌گفته نماینده قم، با تغییرات صورت گرفته قرار است یارانه‌ها به‌دست مردم برسد و بساط ارز 4200 برچیده شود.
برخلاف انتقادهای برخی چهره‌های شاخص مجلس درباره ارز 4200 تومانی، دیروز ورق تا اندازه‌ای برگشت و نمایندگانی هم بودند که نگران تبعات حذف دلار4200  تومانی شدند ازجمله نماینده قائم شهر که گفت: امروز که ارز ترجیحی 4200تومانی وجود دارد 42درصد تورم مشاهده می‌شود چه‌کسی می‌تواند تضمین کند که اگر نرخ دلار را به 17هزارو150تومان تغییر دهیم شاهد کاهش قیمت‌ها در سال آینده خواهیم بود؟ کمال علیپور تأکید کرد: لایحه بودجه دولت سراسر ایراد و اشکال بوده، اما لایحه تلفیق هم زخمی به زخم لایحه دولت افزوده پس باید کلیات بودجه رد شود تا آرامش به کشور بازگردد.
علی‌اصغر کوچکی‌نژاد هم همین انتقاد را به لایحه دولت و البته تغییرات کمیسیون تلفیق داشت و گفت: نباید با ناپایدار کردن درآمدهای دولت در بودجه باعث ایجاد گرانی در کالاهای اساسی شویم و افزایش سقف بودجه عمومی دولت در کمیسیون تلفیق ناشی از درآمدهای غیرواقعی است و نمی‌توان یک‌شبه ارز4200 را حذف کرد. نماینده اراک هم مخالف لایحه دولت و موافق کمیسیون تلفیق بود و بودجه دولت را سیاسی و شرایط کشور را بسیار حساس می‌خواند از همکارانش خواست تا به‌گزارش کمیسیون تلفیق رأی دهند تا به‌گفته خودش امیدواری مردم در آینده نسبت به مجلس بیشتر شود. آصفری با اشاره به گزینه بودجه سه‌دوازدهم پس از رد کلیات آن یادآوری کرد با این اقدام مجلس اختیار از نمایندگان گرفته و به سران قوا واگذار می‌شود. روایت نماینده صومعه‌سرا هم جالب بود که گفت: کمیسیون تلفیق لایحه بودجه دولت را شفاف کرده و رد آن با جهل نسبت به مصوبات تلفیق ظلم به مجلس است و اگر این لایحه رد شود، دولت مجددا با بزک کردن لایحه آن را تقدیم مجلس خواهد کرد. محمد رشیدی، نماینده کرمانشاه از نمایندگان خواست به مصوبه کمیسیون تلفیق بودجه رأی بدهند به‌گفته خودش وارد بازی دولت نشوند.
روح‌الله ایزدخواه، عضو کمیسیون صنایع مجلس اما روایتی سیاسی از هدف دولت داشت و مدعی بود که همانطور که در سال72 با بحران مرغ اغتشاش شد، در بودجه98 با بنزین و در بودجه99 با بورس بحران ایجاد شد، قرار است در بودجه سال آینده بحران ارز را درست کنند تا نقطه بدون بازگشت برای کشور و انقلاب درست شود که حتی دولت انقلابی هم نتواند کاری کند.محسن زنگنه، نماینده تربت‌حیدریه هم معتقد بود بنیان بودجه مشکل دارد و متأسفانه منابع را چاق کرده‌ایم به امید این دولت و دولت نیز نمی‌تواند منابع را تأمین کند، بنابراین مجلس انقلابی نباید امضایش پای بودجه‌ای باشد که اصلاح ساختار ندارد، منابع‌اش پایدار نیست و در نهایت تورم‌زاست.

انتقاد از افزایش یارانه‌ها
محمد رضا پورابراهیمی، رئیس کمیسیون اقتصادی هم خطاب به نمایندگان گفت: همکاران و اعضای کمیسیون تلفیق، آن چیزی که ما امروز نگران آن هستیم، کسری تراز عملیاتی است که اگر به روش درآمد پایدار آن را نبینیم، سال آینده از محل پول پرقدرت و افزایش حجم نقدینگی، آثار تورم آن در اقتصاد به جای کمک به مردم هزینه ایجاد خواهد کرد. پورابراهیمی سرانجام آب پاکی روی ادعای اعضای تلفیق در دفاع از افزایش یارانه‌های نقدی ریخت و گفت: دوستان زحمت کشیدند ارز ترجیحی را حذف کردند که 100درصد با آن موافقیم، اما قرار ما این نبود به جای جایگزینی نرخ ارز ترجیحی، آن را به منابعی تحت عنوان یارانه تبدیل کنیم تا به 97درصد از جامعه پرداخت شود.

رد بودجه انتخاب مجلس انقلابی
احسان خاندوزی، نایب‌رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس هم در مخالفت حرف زد و گفت: رد کلیات لایحه بودجه بهترین انتخاب برای مجلس است. ما به‌عنوان مجلس نباید به تمام انحرافاتی که در این لایحه وجود داشته لباس رسمیت بپوشانیم. خاندوزی گفت: دو سناریو محتمل است. اول دولت ظرف دو هفته درخواست مجلس برای کاهش تورم‌زدایی، کسری و شکاف بین گروه‌های مختلف در بودجه را اجابت کرده و اجرا می‌کند و این عین عدالت درست است یا ا گر این کار را نکرد و با مصلحت مردم و اقتصاد و قانون لجاجت‌ کرد آن وقت مجلس سه دوازدهم را با 30درصد افزایش تمام درآمدها و هزینه‌ها یعنی معادل تورم تصویب خواهد کرد.

دفاع متفاوت نوبخت از طرف روحانی
محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه در همان ابتدا پاسخ متفاوتی به انتقادها از حضور نیافتن روحانی در مجلس داد و اصل126 قانون اساسی را به نمایندگان یادآوری کرد و گفت: اختیارات رئیس‌جمهور در امور برنامه و بودجه به بنده تفویض شد، زیرا امور برنامه و بودجه از اختیارات رئیس‌جمهوری است و می‌تواند آن را به دیگران تفویض کند.
او این بار از لایحه دولت دفاع کرد اما بیشترین انتقادها را به کمیسیون تلفیق وارد دانست و از نمایندگان سؤال کرد آیا آن اشکالاتی که از لایحه دولت مطرح می‌شد با تصمیم کمیسیون تلفیق برطرف شده یا نه؟ نوبخت با اشاره به افزایش سقف بودجه عمومی دولت از 841هزار میلیارد تومان به 1120میلیارد تومان گفت: چرا نمایندگان با انتقادات، 2ماه فضای سیاسی کشور را تحت‌تأثیر قرار دادند و چرا اصلاح ساختاری را که می‌گفتند باید در لایحه صورت گیرد، رقم نزدند؟ چرا حجم بودجه تقلیل پیدا نکرد و وابستگی بودجه به نفت بیشتر شد؟
نماینده دولت در میانه دفاع از لایحه دولت و انتقاد از تغییرات کمیسیون تلفیق محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس را مورد خطاب قرار داد و به صراحت پرسید: گزارش‌های محرمانه خزانه هر هفته و هر‌ماه تقدیمتان می‌شود. آیا دولت 66هزارو400میلیارد تومان برای طرح‌های عمرانی تخصیص نداده است؟ نوبخت باردیگر از سیاست ارز 4200تومانی دفاع کرد و از مجلس خواست مسئولیت تغییر نرخ ارز را بپذیرد. او تأکید کرد: یک نهاد یا سازمان باید مسئولیت این موضوع را بپذیرد زیرا ما آن را نمی‌پذیریم و بدون تمهیدات نمی‌توانیم ارز 4200تومانی را به نرخ آزاد نیمایی تبدیل کنیم و اگر این اتفاق بیفتد مشخص نیست بتوان جلوی گرانی را گرفت یا خیر. نماینده تام‌الاختیار روحانی در بودجه سپس سراغ مصوبه تلفیق برای آزادسازی خودروهای لوکس رفت و گفت: می‌خواهید اجازه دهید تمام خودروهای لوکسی که سال‌ها اجازه ورود به کشور را نداشته‌اند صرفا برای دریافت مالیات و ارزی که قیمت آن به 17هزارو500تومان افزایش یافته، به کشور وارد شود. مگر ما ممنوعیت واردات خودروهای لوکس را نداشتیم؟ از فردا ماشین‌های لوکس مناطق آزاد در خیابان‌های شهرها حرکت کنند، جواب شما به مردم چه خواهد بود؟ آیا صرفا برای دریافت مالیات و عوارض حاضر به این اقدام هستید که باعث افزایش رانت می‌شود و مشخص نیست این رانت به چه کسانی می‌رسد.

مجلس نرخ ارز را پایین بیاورد
نوبخت خطاب به نمایندگان تأکید کرد: مجلس انقلابی باید نرخ ارز را پایین بیاورد تا به قیمت واقعی برسد؛ مجلس باید جلوی گرانی و تورم را بگیرد تا مردم بتوانند با درآمدهای رایج زندگی کنند. کار بودجه تمام نمی‌شود و با فرافکنی نباید صورت مسئله را پاک کرد، ما فرصتی نداریم؛ امید ما به شما و اصلاحات و پیشنهادات شما است لذا نمایندگانی که به لایحه معتقد هستند، در صحن علنی آن را اصلاح کنند چرا که یک دولت و یک مجلس روی این لایحه کار کرده است پس باید با هم کار کنیم.معاون رئیس‌جمهور در ادامه با بیان اینکه آنچه امروز تحت عنوان کلیات لایحه بودجه رد یا تأیید می‌شود، لایحه بودجه دولت نیست، اعلام کرد: لایحه‌ای که به رأی گذاشته می‌شود گزارش، ارقام و احکام کمیسیون تلفیق است چرا که هر چه ما داده بودیم تغییر کرده است.

واکنش قالیباف به نوبخت
رئیس مجلس با اشاره به اظهارات نوبخت درباره لایحه بودجه1400، گفت: اگر می‌دانید در صادرات نفت در وضعیت فروش حداقلی به سر می‌برید چرا در لایحه خود پیشنهاد فروش 2میلیون‌و300هزار بشکه را پیشنهاد دادید. قالیباف تأکید کرد: آقای نوبخت در ادامه اظهارات خود گفت مشکلات لایحه بودجه باید بین دولت و مجلس حل شود، مجلس اصلاحاتی در لایحه دولت انجام داده اما همه دوستان در دولت با این اصلاحات مخالفت کرده‌اند. این اشکال در مجلس اثر می‌گذارد.

اسرار بودجه
صحبت‌های نوبخت البته با واکنش تند شمس‌الدین حسینی همراه شد که خطاب به نماینده دولت گفت: شما می‌گویید که کمیسیون تلفیق عدد 841هزار میلیارد تومان را به 1121میلیارد افزایش داد و بینی و بین‌الله شما نامه ننوشتید که 53هزار میلیارد تومان اوراق مالی جدید منتشر شود؟ او تأکید کرد: لایحه بودجه1400 پر از اسرار است. حسینی تأکیدکرد: جرم کمیسیون تلفیق بودجه این بود که اسرار هویدا می‌کرد. در پایان این بحث‌های تند سرانجام لایحه بودجه مصوب کمیسیون تلفیق با رأی مجلس رد شد و رئیس مجلس گفت: امیدواریم دولت از فرصت کنونی برای اصلاح بودجه استفاده کند و هر چه سریع‌تر لایحه را به مجلس شورای اسلامی تقدیم کند و از تجربه کمیسیون تلفیق نیز بهره ببرد.

 حاشیه نگاری تقابل در وقت تفاهم
نشست دیروز مجلس، سراسر تقابل با دولت بود که در جزئیات بحث بر سر رد کلیات لایحه بودجه1400 عیان شد. در نشستی که عموما به نشست تفاهمی مجلس و دولت برای تعیین تکلیف برنامه مالی سالانه کشور بدل می‌شود، تقابل و عزم جمعی از نمایندگان برای ایستادگی رودرروی دولت چنان بود که حتی متوجه نشدند آنچه به رأی صحن علنی مجلس گذاشته شد گزارش کمیسیون تلفیق در مورد لایحه بودجه سال آینده بود، نه لایحه دولت! گزارشی که قریب به 2‌ماه در کمیسیون تلفیق در حال تدوین و چکش کاری بود وآن قدر ارقام و جداول لایحه دولت را بالا و پایین کرده بود که شباهت چندانی با برنامه مالی ارائه شده از سوی دولت نداشت و حتی نارضایتی و نقد دولت را نسبت به این حجم ازتغییرات رسانه‌ای کرده بود ومکرر در روزهای اخیر در سخنرانی‌های رئیس‌جمهور باز تکرار می‌شد. البته محرک تقابل اکثریت مجلس با دولت درنشست دیروز بهارستان دوسویه بود، نقد مکرر دولت به آنچه نمایندگان بر سر لایحه‌اش آورده بودند و و سخنان واتمام حجت نوبخت در نشست دیروز مجلس مبنی بر اینکه با تصویب گزارش تلفیق خود مجلس عامل و مسبب گرانی‌ها خواهد شد از یکسو و اعتراض نمایندگان به سبک تعاملی دولتمردان در قبال مجلس و در راس آن غیبت مجدد رئیس‌جمهوری در نشستی که حضور حسن روحانی در آن مرسوم بوده از سوی دیگر فضایی را ایجاد کرد که پاشنه در مجلس بر مخالفت قاطعانه و کم سابقه با دولت چرخید و ثمره‌اش تعلیق وابهام پیش روست. در این میان اما اوضاع به کام جمعی کوچک اما همیشه منتقد دولت در بهارستان شد. نقد لابی شدیدی که مخالفان دو آتشه دولت علیه لایحه بودجه تدارک دیده بودند در رویکرد دیروز دولت در قبال مجلس - یعنی غیبت روحانی و موضع بی‌تعارف و منتقدانه نوبخت - چنان فراگیر شد که حریف رایزنی‌ها و عاقبت‌اندیشی‌های مدافعان گزارش تلفیق نشد، آنهم گزارشی که اساسا بازنویسی لایحه بودجه بود. درنهایت اما نتیجه رد کلیات بودجه1400 در آستانه سیزدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری درواقع موضع‌گیری و تقابل سیاسی 2جریان سیاسی کشور رودرروی دیگر بود که هر دو طیف انتخاب و همراهی مسیر دیگری را بازی در زمین سیاسی رقیب تعبیر و تفسیر می‌کردند، تصوری که سبب شد بودجه سال آتی میان 2 چشم‌انداز اصلاح لایحه از سوی دولت یا گام برداشتن به سمت بودجه سه دوازدهم فعلا معلق بماند مگر اینکه توصیه‌ای از مقامات ارشد نظام راه جدیدی به روی 2قوه و تقابل فزاینده و روزافزون آنها باز کند.

منبع: همشهری