سامانه بازارگاه طراحی شد تا دامداران و مرغداران بتوانند نهاده موردنیاز خود را با فراغ بال، تامین کنند اما این اتفاق هرگز نیفتاد. گفت‌وگوی گسترش‌نیوز با اهالی مختلف این صنعت نشان می‌دهد که مرغداران می‌توانند حداکثر 30 درصد از نیاز خود را از این طریق تامین کنند. در آشفته‌بازا نهاده، پرورش‌دهندگان راهی جز مراجعه به بازار سیاه ندارند. بخش‌های مختلف زنجیره تولید محصولات پروتئنی به خصوص واحدهای کوچک، در آستانه نابودی قرار گرفته‌اند. دود این بی‌تدبیری در نهایت به چشم مردم می‌رود زیرا قیمت هر کیلو مرغ به 40 هزار تومان رسیده است. چگونه می‌توان به این وضعیت پایان داد؟ کارهای بسیاری باید انجام داد. بدون شک یکی از مهم‌ترین و عاجل‌ترین اقدامات آن است که قبل از هر چیز، سامانه بازارگاه اصلاح و باگ‌های بزرگ آن برطرف شود. در گفت‌وگویی که با یکی از فعالان این حوزه داشتیم نواقص و ضعف‌های مختلف بازارگاه را بررسی کردیم. با گسترش‌نیوز همراه باشید.

چند گروه از تولیدکنندگان فراموش شده‌اند
یک منبع آگاه در حوزه نهاده دام و طیور اظهارکرد: «برای تحلیل دلایل گرانی افسارگسیخته و بی‌سابقه قیمت نهاده‌های دامی و رفع وضعیت پیش آمده باید ابتدا ضعف‌های سامانه بازارگاه را بررسی کرد. در این باره، ذکر چند نکته حیاتی را لازم می‌دانم. اولا در جریان تحقیقات به عمل آمده در بخش دام و طیور مشخص شد که چند دسته از تولیدکنندگان در سیستم دیده نشده‌اند. علاوه بر این در طراحی بازارگاه، چند دسته از خریداران نهاده دامی هم کاملا فراموش شده‌اند. در واقع بازارگاه با دیدی خارج از سیستم مصرف، طراحی شده و فقط مصرف‌کننده نهایی را مدنظر قرار داده است. این موضوع باعث ایجاد مشکلات فعلی شده است. مسئولان اگر واقعا به دنبال اصلاح وضعیت کنونی هستند قبل از هر چیز باید در نگاه خود به بازارگاه و وظیفه اصلی آن تجدیدنظر کنند. به عبارت دیگر آنها باید به این نتیجه برسند که بازرگاه سیستمی برای کنترل بازار است نه محل و فضایی برای معاملات».

قابلیت‌های جدیدی که باید اضافه کرد
این منبع آگاه در تشریح بیشتر موضوع گفت: «به این منظور ایجاد تنوع در نوع ثبت معاملات مهم‌ترین کاری است که باید انجام شود. برای رسیدن به این هدف باید قابلیت جدیدی اضافه شود تا امکان ثبت معاملات بدون انتقال وجه در سیستم و ثبت معاملات توسط فروشنده و نیز قابلیت رد یا تایید توسط خریدار اضافه شود. علاوه بر این باید امکان تغیر در شرایط معاملات فراهم شود تا امکان تغییر و خریدار وجود داشته باشد. وجود این محدودیت‌ها باعث شده که این مسائل، پشت سیستم بازارگاه انجام شود و کنترل روی آنها وجود نداشته باشد. البته اعضای تعاونی‌ها می‌توانند ثبت سفارش دهند. این انحصار باید پایان یابد و در اختیار تمام توزیع‌کنندگان قرار گیرد. تولیدکننده بتواند با چانه‌زنی، بهترین قیمت و شرایط را انتخاب کند. پس از معامله، اطلاعات معامله توسط فروشنده در سیستم ثبت شود. نکته دوم به حجم ذخایر تولیدکنندگان مربوط می‌شود. اکنون وضعیت سهمیه‌بندی، حاکم شده است اما این شرایط به هیچ عنوان، قابل‌قبول نیست. پرورش‌‌دهندگان مرغ تخمگذار و مادر و همه گاوداران باید برای مصرف 3 تا 4 ماه خود، ذخیره داشته باشند. همچنین باید سهمیه داشته باشند تا در فاصله زمانی بین خرید و تحویل سفارس، بدون ذخیره نمانند. ارائه سهمیه کمتر از 5 ماه برای این واحدها موجب ایجاد استرس و در نهایت، تامین نهاده از بازار آزاد دیگر می‌شود. مرغداران گوشتی نیز باید بتوانند همواره برای 2 دوره سهمیه داشته باشند تا بتوانند برای دوره بعدی، برنامه‌ریزی کرده و چرخه خود را کنترل کنند. مهم‌ترین اصل، اعتماد به تولیدکنندگان است اما متاسفانه دیده نمی‌شود».

وی در ادامه افزود: «سومین اولویت، احیاء و ساماندهی انبارهای خصوصی است. بسیاری از مرغداران خرد، نهاده لازم را از طریق این انبارها تامین می‌کردند اما بعد از حذف انبارها، بسیاری از این تولیدکنندگان حذف شدند. نکته چهارم، سیستم انتقال بخشی از بار به توزیع‌کننده است که فقط یکبار توسط صاحب کالا انجام می‌شود. به این ترتیب توزیع‌کننده بار نمی‌تواند بار خود را به توزیع‌کننده دیگری بفروشد. این در حالی است که توزیع‌کننده به واسطه مسائلی مثل اعتباری بودن فروش‌ها، ممکن است مجبور شود که بخشی از بار خود را به دیگر توزیع‌کنندگان بفروشد تا زنجیره توزیع به طور کامل شکل بگیرد. تا روزی که واقعیات و نکات مهم در سیستم لحاظ نشود نمی‌توان انتظار داشت که شرایط تولیدکنندگان بهبود یابد و مشکلات آنها حل شود زیرا تمام موارد گفته‌شده درحال‌حاضر انجام می‌شود. اگر این فرآیند به صورت قانونی و کنترل شده انجام شود در مقایسه با شکل مخفیانه و به اصطلاح قاچاق، بسیار ارزان‌تر تمام خواهد شد. این نکات بارها مطرح شده و بعید می‌دانم که طرح دوباره آنها فایده‌ای داشته باشد اما امیدواریم که مدیران دلسوز جهاد آن را بشنوند و گشایشی رخ دهد تا در نهایت قیمت نهاده‌ها واقعی شده و دوباره تولید به ظرفیت قبل برگردد».

منبع: گسترش نیوز